“Kernenergie is veilig!”, “Nee, het brengt enorme risico’s met zich mee! En wat te denken van dat afval?!”, “Dat kun je hartstikke veilig opslaan!”, “Maar kernenergie is veel te duur!”, “Nee hoor, en wat als er geen zon en wind is voor doe windmolen en zonnepanelen van jou?!” Kernenergie is terug van weggeweest. Niet alleen op de politieke agenda - het nieuwe kabinet wil niet minder dan 4 nieuwe centrales gaan bouwen - maar ook in het publieke debat. En dat debat is soms even explosief als de bom waarmee het nucleaire tijdperk begon. Voor- en tegenstanders buitelen over elkaar heen met feiten en verwijten over veiligheid, betaalbaarheid, etc. Althans, ieder kamp zégt feiten te gebruiken en verwijten de ander dat juist niet te doen. Kortom, het is hard tegen hard. Maar wie heeft er nu gelijk? Of kun je die vraag helemaal niet - of niet geheel - beantwoorden? Waar eindigen de feiten en beginnen de meningen? Wanneer verandert ‘weten’ in ‘vinden’ en ‘geloven’? In Splijtstof duiken wetenschapsjournalist Diederik Jekel en presentator & afgestudeerd cultuurwetenschapper Daan Nieber in het kernenergiedebat om deze vragen te beantwoorden. Zonder een kant te kiezen, dat mag de luisteraar zelf doen. Als bèta (Diederik) en alfa (Daan) kunnen zij zowel uitleggen hoe kernenergie werkt als laten zien hoe het verleden ons denken over deze technologie en onze cultuur hebben beïnvloed. Van kernsplitsing voor dummies en Small Modular Reactors tot de invloed van de Simpsons op de publieke opinie en een nucleaire religie om toekomstige generaties te wijzen op het gevaar van kernafval. Het komt allemaal voorbij.    In elk van de 8 afleveringen staat een onderdeel van het kernenergiedebat centraal. En Diederik en Daan blijven daarvoor niet alleen in de studio. Verschillende afleveringen beginnen op locatie. Zo laat Diederik Daan in aflevering 2 in een werkende onderzoeksreactor kennis maken met de zogenoemde Cherenkov straling, een mysterieuze blauwe gloed die ontstaat bij een nucleaire kettingreactie onderwater. Voor de aflevering over nucleair afval dalen ze naar een Belgisch onderzoekslab 250 meter onder de grond. En de laatste aflevering trappen ze af in Wunderland Kalkar, een extreem dure kerncentrale net over de grens in Duitsland die uiteindelijk nooit in gebruik werd genomen en verbouwd werd tot pretpark. Want hoe voorkomen we straks niet eindigen met vier peperdure pretparken in Borssele, Terneuzen en op de Tweede Maasvlakte?  Door te ontrafelen waar voor- en tegenstanders over botsen, te onderzoeken waar de zekerheid eindigt en onzekerheid begint, kan de luisteraar van Splijtstof uiteindelijk zelf een keuze maken over het nut en de noodzaak van kernenergie. We gaan van kernenergie als ‘splijtstof’ naar stof tot nadenken. En hij/zij/hen kan op feestjes en verjaardagen de blits maken met fijne feitjes, wonderbaarlijke weetjes en fascinerende verhalen.  Splijtstof is een podcast van BNR. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vanaf vandaag in je podcastapp: Kuipers en de Kosmos. André Kuipers vertelt zijn onwaarschijnlijke verhaal. Van zijn selectie door de ESA en zijn training in Sterrenstad tot zijn reizen naar het ISS en terugkeer naar de Aarde.   Je vindt Kuipers en de kosmos op BNR.nl/Kuipers  Apple Podcasts: https://podcasts.apple.com/nl/podcast/kuipers-en-de-kosmos-bnr/id1766499928 Spotify: https://open.spotify.com/show/5K0cY1lPTbIQDIKEufTiyV?si=415c57562ecd4fde Kuipers en de Kosmos is een podcast van BNR en QuestSee omnystudio.com/listener for privacy information.

In het Polderlab in Oud Ade werken wetenschappers van de Universiteit Leiden samen met mensen van de WUR, Naturalis, boeren en vrijwilligers. De landbouw zoals we die nu kennen kan niet zo doorgaan: de bodem daalt en daarbij komen veel te veel stoffen vrij die we niet in de atmosfeer willen. Maar hoe moet dat dan? In net Polderlab zoeken ze het uit. Stichting de Buffelbes exploiteert in de polder een voedselbos, er groeien noten, fruit, cranberry's en zelfs hop en rijst.    See omnystudio.com/listener for privacy information.

Sneeuwkrab, of Snow Crab, bekend van het TV programma "The Deadliest Catch", doen het niet goed. Door een onderzeese hittegolf is 90% van de krabben verdwenen. De krabvisserij in Alaska zette tot voor kort 200 miljoewn dollar per jaar om. Dat is nu wel anders. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Onderzoek aan een 6000 jaar oud Hunebed in Spanje, de Dolmen van Menga, leerde wetenschappers dat de mensen in de steentijd over zeer veel technische kennis beschikten.  De onderzoekers stelden vast dat de stenen waaruit het monument is opgetrokken met marges van een paar millimeter zijn geplaatst.  Ook is de grafkamer aardbevingsbestendig gebouwd. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is een virus actief in de Amerika's, het heet Oropouche. De diverse gezondheidsorganisaties maken zich zorgen, de eerste dodelijke slachtoffers zijn al gemeld. Het is wel zo dat maar een klein deel van de besmette mensen ernstige klachten krijgt. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat het steeds warmer wordt is vooral in grote steden een probleem.  Wetenschappers werken wereldwijd aan technologieën die steden koeler moeten maken. In Nature staat een groot artikel dat een aantal oplossingen op een rij zet.  Het artikel heeft de kop: "De coolste wetenschap om hitte in de stad minder gevaarlijk te maken" Sommige oplossingen zijn high tec, zoals nieuwe materialen die in de zomer koelen en in de winter verwarmen, anderen zijn erg simpel; het wit verven van zwart asfalt bijvoorbeeld.       See omnystudio.com/listener for privacy information.

De gitarist van Queen, Brian May, is wetenschapper. Hij is astrofyscus, maar ook tuberculose-onderzoeker. Tien jaar keek May naar de oorzaak van Runder Tuberculose. Zijn onderzoek leverde een opvallend resultaat op: Runder TB wordt niet via de lucht verspreid, zoals altijd gedacht. Deze uitkomst kan behoorlijke consequenties hebben en vele dierenlevens redden. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Op dit moment is een van de belangrijkste ruimtemissies ooit onderweg. Het gaat om de JUICE missie naar de ijsmanen van Jupiter. JUICE staat voor: Jupiter Icy Moons Explorer. Doel van de missie: kijken of er onder het ijs op de manen Ganymedes, Callisto en Europa leven mogelijk is.  In deze aflevering komen sterrenkundige Rob van den Berg en Astrobioloog Inge Loes ten Kate aan het woord.       See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een kamkwal met de naam 'Zeewalnoot' kan zich onder bepaalde omstandigheden verjongen. Noorse onderzoekers lieten de kwallen verhongeren, en het dier bracht zichzelf terug in een jeugdige staat om later, als er ruim voedsel was, gewoon weer volwassen te worden. Dit Noorse onderzoek kan belangrijke inzichten brengen in het proces van veroudering. See omnystudio.com/listener for privacy information.

AI is veelbelovend, maar de introductie van Kunstmatige Intelligentie in ziekenhuizen over de wereld gaat niet zonder slag of stoot. De Mayo Clinic in de Verenigde Staten waarschuwt voor een aantal problemen, zoals 'alarmmoeheid' bij zorgverleners. Ook zijn er ethische vragen bij AI in de zorg. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Muggen zijn veel beter in het zien van infrarood straling dan we dachten. Onderzoekers kwamen erachter dat muggen infrarood kunnen zien vanaf een afstand van zeker 70 centimer, in plaats van de veronderstelde 10 centimeter. Dat komt omdat muggen hun zintuigen combineren: ze nemen warmte, geur en infrarood tegelijk waar en vergroten zo dus hun efficiëntie.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Raketten om satellieten de ruimte in te brengen gebruiken veel vervuilende brandstof en dat kan anders. Spinlaunch, een Californische bedrijf, is druk bezig om satellieten de ruimte in te slingeren met behulp van een supersnel draaiende arm, vergelijkbaar met de middeleeuwse katapulten die gebruikt werden om kastelen te belegeren. In 2026 moeten de eerste kunstmanen rond de aarde worden geslingerd.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Onderzoek aan de langzaamst bewegende onderzeese rug ter wereld, de Gakkelrug, heeft iets onverwachts aangetoond. Volgens de theorie zou de aardkorst bij die onderzeese rug heel gelijkmatig moeten zijn, overal even dik. Maar dat is dus niet het geval: de korst varieert in dikte tussen de drie en negen kilometer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bij het NIOZ, het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, wordt al heel erg lang gekeken naar het ons omringende water. Hoe houden we de zee buiten? En hoe doen we dat zonder de bijzondere natuur aan onze kusten de nek om te draaien? En wat is de prijs? De Afdeling Wetenschap van BNR ging op bezoek bij Jim van Belzen, estuariene ecoloog bij de WUR en het NIOZ. In Yerseke, op een steenworp van de Oosterscheldekering.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dit is de laatste aflevering die ik voor jullie maak. Na meer dan 10 jaar vond ik het tijd voor iets nieuws. Via deze weg wil ik iedereen die al die jaren heeft geluisterd bedanken: het was ongelooflijk leuk om verhalen voor jullie uit te zoeken en wat hebben we veel geleerd! Voor deze laatste mocht mijn zesjarige zoontje James het onderwerp bedenken, komt ie: waarom zijn varkens roze? Oké, het is een wat ouder onderzoek, maar daardoor niet minder behulpzaam bij het beantwoorden van deze vraag. Varkens zijn natuurlijk niet allemaal roze, maar dat er überhaupt varkens met deze kleur rondlopen, komt, nouja.. weer eens door ons. In de natuur hebben varkens en hun familieleden camouflagekleuren om begrijpelijke redenen. Vrijwel elke keer als daar een genmutatie zorgt voor een afwijking in die vacht, zeggen de onderzoekers die hier in 2009 al naar keken, overleeft het dier het meestal niet. De afwijkende dieren worden vaker gepakt door roofdieren en zo blijft schutkleur in het wild de gangbare outfit. Maar toen wij zo'n 10.000 jaar geleden varkens gingen fokken, waren het juist die opvallende en kleurrijke afwijkingen die het goed deden. We gingen erop selecteren. Op roze, en wit met zwart en allerlei andere variaties die in het wild niet zouden werken, maar die mensen er leuk uit vonden zien. In dit onderzoek gingen ze ook op zoek naar het genetisch mechanisme hierachter. Daarbij keken ze naar het MC1R-gen in de huidcellen die pigment aanmaken. Het gen bepaalt de balans tussen twee pigmenten: het donkere eumelanine en rood-gele feomelanine. Ook in ons mensen bepaalt die verhouding onze huids- en haarkleur. Ze vonden meerdere mutaties van dit gen in wilde en tamme varkens, maar in de wilde varkens werden die onderdrukt, terwijl ze in de tamme varkens verantwoordelijk waren voor het hebben van een andere kleur vacht. Voor sommige kleurcombinaties waren wel drie mutaties nodig. In het wild hadden deze varianten nooit lang genoeg overleeft om die opstapeling van mutaties bij zicht te dragen. En dus is de conclusie: varkens zijn roze, omdat wij ons er mee gingen bemoeien. Dat was hem voor nu. Blijf nieuwsgierig, blijf vragen stellen, dat heeft deze wereld hard nodig. En wie weet: misschien kan ik het niet laten om in de toekomst toch weer verhalen te maken voor jullie. Op de hoogte blijven kan, via LinkedIn, Instagram, of thesciencesection.com. Het was me een waar genoegen, liefs Karlijn Lees hier meer over het onderzoek: Colourful pigs evolved through farming, not natureSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Een dierentuin is denk ik wel de spannendste plek om dierenarts te zijn. Ik ga langs bij Christine Kaandorp om van haar te horen wat daar allemaal bij komt kijken.   Hoe zorg je voor dieren waar niet eens medicijnen voor op de markt zijn? Dieren die zo groot, of gevaarlijk zijn, dat je ze niet even op een onderzoekstafel legt? Wat zijn de meest bijzondere dingen die ze heeft meegemaakt? En hoe krijg je eigenlijk zo'n baan?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met de juiste microscopen en de hulp van algoritmes kunnen we dieper in weefsel kijken dan ooit. Dat maakt het ook mogelijk om de interactie tussen onze immuuncellen en tumorcellen tot op eiwit niveau te bestuderen.   Microscopie- en beeldanalyse experts Bram van den Broek en Rolf Harkes van het Nederlands Kanker Instituut leggen mij in hun lab uit hoe ze dat doen en wat de nieuwste ontwikkelingen zijn.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Neurowetenschapper Mathilde Kennis, onderzoeker van de Universiteit Maastricht, heeft gekeken naar seksuele opwinding bij transpersonen. Specifiek naar wat er in hun brein gebeurt. Maar waar het gesprek - waar we de tijd voor hebben genomen - uiteindelijk misschien nog wel meer over ging is: aan welk onderzoek hebben transgenderpersonen zelf nou het meest? Met welke vragen zit deze groep en hoe ga je daar als onderzoeker respectvol mee om? Kennis deelt ook haar opgedane inzichten over de neurowetenschap op zich. Want een doorsnee onderzoeker is zij in haar vakgebied niet en dat kan wel eens schuren met hoe andere wetenschappers denken. Haar laatste publicatie vind je hier: Heed lessons from past studies involving transgender people: first, do no harmSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Tourrenners doen het en vissen blijken er nu ook gebruik van te maken: energie besparen door in een groep voort te bewegen. In het geval van de wielrenners scheelt het tegenwind, bij vissen tegenstroom. Je zou denken dat iemand dit al weleens goed had onderzocht, maar deze wetenschappers zeggen de eerste te zijn die het op deze manier hebben aangepakt. Waarom zwemmen vissen in een school? Was dus nog een open vraag. Ja het biedt natuurlijk ook gewoon meer bescherming, maar zou het ook minder energie kosten? Om daarachter te komen bouwden ze in het lab een wildwaterbaan voor vissen, met daarin allerlei slimme camera's, de mogelijkheid om de stroom te sturen en een apparaatje waarmee ze konden meten hoeveel zuurstof de vissen verbruikten. Ze konden hiermee zien dat wanneer de vissen in een groep van acht zwommen, ze 79 procent minder energie verbruikten dan individuele vissen. Of het nou turbulent of kalm water was. Hoe wilder de omstandigheden, hoe dichter ze bij elkaar gingen zwemmen. Bij individuele vissen zagen ze wel een verschil tussen turbulent of kalm water. Zij verbruikten 22 procent meer energie in turbulent water. Het zou dus kunnen dat energiebesparing één van de redenen is geweest waarom vissen überhaupt in scholen zijn gaan zwemmen. Geen gek idee, aangezien deze tactiek in de biologie vaker voorkomt. Zelfs bij spermacellen die onderweg zijn door het voortplantingskanaal, zagen ze in eerder onderzoek al eens. Lees hier meer over het onderzoek: Swimming in Schools May Help Fish Save Energy in Turbulent WatersSee omnystudio.com/listener for privacy information.