Bálstofan í Fossvogi er elsta bálstofa á Norðurlöndum. Þegar lík eru brennd í bálstofunni kemur frá henni reykur sem stundum leggst yfir náliggjandi leik- og grunnskóla. Í skólunum eru meðal annars börn með viðkvæm lungu sem ekki geta leikið sér úti þegar er logn og reykurinn er mikill. Ingvar Stefánsson, framkvæmdastjóri Kirkjugarða Reykjavíkurprófastdæma, hefur reynt að vinda ofan af vandamálinu. Þóra Tómasdóttir ræddi við hann, og Arnar Þór Gunnarsson starfsmann bálstofunnar. Einnig er rætt við Margréti Gígju Þórðardóttur leikskólastjóra Sólborgar og Arnheiði Helgadóttur skólastjóra Klettaskóla.

Þátturinn í dag er tekinn upp í bænum Þorlákshöfn í sveitarfélaginu Ölfusi á Suðurlandi á fallegum mánudegi í byrjun nóvember. Í lok síðustu viku greindi Elliði Vignisson, bæjarstjóri í Ölfusi, frá því að nú í nóvember verði bindandi kosning meðal íbúa um mölunarverksmiðju þýska sementsfyrirtækisins Heidelberg. Verkefnið hefur verið umdeilt í Ölfusi um langt skeið og eru skoðanir skiptar. Þetta helst tók nokkra íbúa tali og spurði þá um skoðanir þeirra á verksmiðjunni.

Verkalýðshreyfingin hefur haft afskipti af eigendum tveggja húsa sem Vinnumálastofnun leigir fyrir hælisleitendur. Í JL-húsinu hafa menn búið og starfað við aðstæður sem þykja óboðlegar. Á Hótel Eldey í Reykjanesbæ hefur eigandi hússins nýtt hælisleitanda sem vinnuafl. Við ræðum við forstjóra Framkvæmdasýslu ríkisins, Óskar Jósefsson, og Unni Sverrisdóttur, forstjóra Vinnumálastofnunar. Auk Sögu Kjartansdóttur hjá ASÍ.

Starfsemi Bandalags íslenskra skáta hefur verið talsvert til umræðu í vikunni eftir að Kveikur fjallaði um fjárreiður félagsins. Í þættinum var sagt frá ferðalagi rúmlega 100 barna á skátamót í Suður-Kóreu í fyrra. Börnin fjármögnuðu ferðina sjálf með fjáröflunum, fermingarpeningum og öðru slíku. Sex milljón króna afgangur var af ferðasjóðnum og runnu þessir peningar í starfsmannakostnað, sögðu fararstjórar í Kveik. Samkvæmt umfjölluninni var umsýslukostnaðurinn í heildina rúmlega 8 milljónir. Fleiri mál sem tengjast fjárreiðum og starfsmannahaldi íslensku skátahreyfingarinnar hafa komið upp úr kafinu við skoðun á starfseminni. Tvær systur og mágur núverandi skátahöfðingjans Hörpu Óskar Valgeirsdóttur hafa í gegnum árin verið ráðin til starfa hjá Bandalagi íslenskra skáta. Þetta kemur fram í fundargerðum Bandalags íslenskra skáta. Tekið skal fram að systur Hörpu voru ráðnar til félagsins áður en hún var kjörin skátahöfðingi 2022 en hún var hins vegar stjórnarmaður þá. Rætt er við eitt af foreldrunum úr barnahópnum sem fór í skátaferðina til Suður-Kóreu, Evu Írisi Eyjólfsdóttur, og einnig Hörpu Ósk Valgeirsdóttur.

Í þessum þætti ræðum við um mann sem rekur veitingastaði í Keflavík og í Vatnajökulsþjóðgarði en sætir lögreglurannsókn á ýmis konar brotum. Hann hefur ítrekað fengið verkalýðshreyfinguna og lögreglu á dyr hjá sér og er sakaður um að misnota aðstæður erlends starfsfólks. Meðal annars hælisleitanda sem bjó á hóteli viðskiptafélaga hans. Þóra Tómasdóttir ræddi við Hjördísi Þóru Sigurþórsdóttur formann Afls og Guðbjörgu Kristmundsdóttur formann í verkalýðs- og sjómannafélagi Keflavíkur.

Ellefu starfsmannaleigur í Noregi hafa stefnt norska ríkinu fyrir EFTA-dómstólinn vegna þess að þrjú sveitarfélög þar í landi bönnuðu starfsemi þeirra. Málið er fordæmisgefandi fyrir önnur ríki innan Evrópska efnahagssvæðisins (EES), meðal annars Ísland. Þessi málaferli eru í þættinum sett í samhengi við mikla umræðu sem var um starfsmannaleigur hér í landi í lok september og byrjun október. Sú umræða kom í kjölfar þess að fréttaskýringaþátturinn Kveikur fjallaði um aðbúnað manna frá Austur-Evrópu, aðallega Letta, sem vinna hjá slíkum fyrirtækjum hér á landi. Rætt er við Halldór Oddsson, sviðsstjóra lögfræði- og vinnumarkaðssviðs hjá Alþýðusambandi um þetta fordæmi frá Noregi. Hann telur líklegt að norska ríkið verði gert afturreka með bannið. En hvað er þá hægt að gera á Íslandi til að bregðast við slæmri meðferð sumra starfsmannaleiga á erlendu vinnuafli? Halldór ræðir þetta líka. Í þættinum í dag verður fjallað um starfsmannaleigur á Íslandi og hvort hægt sé að banna þær með lagsetningu.

Í þættinum í dag verður fjallað um fyrirhugaða vatnsaflsvirkjun Orkusölunnar efst í Vatnsdalsá í Húnavatnssýslu. Frétt um virkjunina birtist á forsíðu Morgunablaðsins þann 8. október. Um var að ræða fyrstu tíðindin sem bændur og landeigendur í Vatnsdal höfðu heyrt um virkjunina. Fréttin snerist um það að Orkusalan hefði keypt jörðina Forsælu sem er ofarlega í Vatnsdal og íhugaði að byggja þar virkjun. Hrossabóndi í Gilsstöðum í Vatnsdal, Kristján Þorbjörnsson, segir að það sé útilokað að Orkusalan geti byggt virkjunina án þess að fá landeigendur í lið með sér. Kristján er jafnframt formaður veiðifélags Vatnsdalsár en áin hefur um árabil verið þekkt laxveiðiá. Magnús Kristjánsson, forstjóri Orkusölunnar, segir að það sé mikil þörf fyrir aukna raforkuframleiðslu hér á landi. Hann segir að fyrirtækið finni fyrir þeirri ábyrgð. Orkusalan starfar eingöngu á smásölumarkaði og selur rafmagn til heimila og fyrirtækja.

Hilmar Veigar Pétursson stofnandi tölvuleikjarins Eve Online ræðir um hvað það er í tölvuleikjum sem stuðlar að vináttu milli spilara. Hvernig vinátta myndast við slikar aðstæður og hvers vegna foreldrar fara stundum á mis við félagsleg tengsl barna í töluvleikjum. Við fjöllum einnig um kvikmyndina Ibelin sem nú er aðgengileg á Netflix og fjallar um vinasambönd í World of Warcraft. Umsjón: Þóra Tómasdóttir

Ragnar Jónsson er blóðferlasérfræðingur í tæknideild lögreglunnar. Hann hefur verið lögreglumaður í 33 ár og elskar starfið sitt. En þetta ár hefur verið það erfiðasta á hans ferli og nú er svo komið að hann er farinn að hugsa sér til hreyfings. Átta manndrápsmál á árinu hafa tekið sinn toll. Þóra Tómasdóttir ræddi við hann.

Fyrir ellefu árum tóku tvær norskar unglingssystur ákvörðun um að halda til Sýrlands og giftast vígamönnum ÍSIS. Þær þurfa að svara fyrir ákvörðunina í réttarsal í Noregi næstu sex vikurnar. Voru þær virkir þátttakendur í hryðjuverkasamtökunum eða fangar án nokkurrar undankomuleiðar? Ólöf Ragnarsdóttir fréttamaður Rúv og Christine Svendsen fréttamaður NRK segja frá. Umsjón: Þóra Tómasdóttir.

Hvers vegna er stigmögnun í vanda og ofbeldisbrotum ungmenna? Hvernig á að grípa í handbremsuna til að stöðva þessa þróun? Viðmælendur okkar fylgjast með vandanum úr ólíkum áttum og greina bæði versnandi ástand. Þóra Tómasdóttir ræddi við Halldór Þormar Halldórsson og Önnu Kristínu Newton.

Hvers vegna er stigmögnun í vanda og ofbeldisbrotum ungmenna? Hvernig á að grípa í handbremsuna til að stöðva þessa þróun? Viðmælendur okkar fylgjast með vandanum úr ólíkum áttum og greina bæði versnandi ástand. Þóra Tómasdóttir ræddi við Halldór Þormar Halldórsson og Önnu Kristínu Newton.

Engin lög eða reglur gilda um það að hagsmunaskráning kjörinna fulltrúa í sveitarstjórnum sé birt opinberlega. Sveitarfélögum er því í sjálfsvald sett hvort þau krefja kjörna fulltrúa um slíka hagsmunaskráningu eða ekki. Í þættinum var fyrir skömmu fjallað um það formaður bæjarráðs í sveitarfélaginu Ölfusi, Grétar Ingi Erlendsson, hefði vikið af fundi bæjarrstjórnar þar sem teknar voru ákvarðanir sem snertu fyrirtæki sem hann og konan hans eru stórir hluthafar í. Í ljós kom að fulltrúar minnihlutans í sveitarstjórninni vissu ekki að hann væri hluthafi í þessu fyrirtæki sem ætlar að byggja 80 til 95 íbúðir í sveitarfélaginu. Í kjölfarið á þessu máli sendi Þetta helst spurningar um hagsmunaskráningu kjörinna fulltrúa til margra sveitarstjórna á suðvesturhorninu. Í ljósi kom að sum sveitarfélög eru ekki með neinar reglur um hagsmunaskráningu á meðan önnur halda skrá yfir þessa hagsmuni en birta hana ekki opinberlega. Sum sveitarfélög, til dæmis Reykjavíkurborg og Hveragerði, halda þessa hagsmunaskrá og birta hana opinberlega. Í þættinum í dag er þetta mál rætt við Björn Inga Óskarsson, lögfræðing í innviðaráðuneytinu, og Evu Marín Hlynsdóttur, sérfræðing í opinberri stjórnsýslu. Rósa Guðbjartsóttir, bæjarstjóri í Hafnarfjarðarbæ, segir einnig frá því af hverju sveitarfélagið birtir þessa hagsmunaskráningu.

Þegar fólk hættir að vinna eða upplifir hlutverkamissi í lífinu eru auknar líkur á að áfengisneysla aukist. Í þessum þætti ræðum við um hvernig aukin áfengisneysla eldri borgara birtist í heilbrigðiskerfinu. Anna Björg Jónsdóttir, öldrunarlæknir á Landspítalanum, hefur kynnst vandanum í sínu starfi. Þóra Tómasdóttir talaði við hana.

Með slitum Bjarna Benediktssonar á ríkisstjórnarsamstarfinu við Vinstri græna og Framsóknarflokksins lýkur sögulegu tímabili í íslenskri stjórnmálasögu. Einungis einu sinni áður hafði Sjálfstæðisflokkurinn unnið með þeim flokki sem er lengt til vinstri á Alþingi. Þetta var árunum 1944 til 1947 þegar Sjálfstæðisflokkurinn og Sósalístaflokkurinn ,,eyddu flokkarígnum og sameinuðu krafta sína”, eins og Ólafur Thors formaður Sjálfstæðisflokksins orðaði það. Hann varð forsætisráðherra í Nýsköpunarstjórninni sem Alþýðuflokkurinn var einnig hluti af ásamt Sósíalistaflokknum. Hér á eftir fylgir brot úr stefnuræðu Ólafs frá 21 október árið 1944. Líkindi þessara tveggja ríkisstjórna eru nokkur þar sem mikið traust ríkti á milli formanna Sjálfstæðisflokksins og vinstri flokksins í þeim báðum. Ólafur Thors og formaður Sósíalistaflokksins, Einar Olgeirsson, náðu vel saman og mikið traust ríkti á milli Bjarna Benediktssonar, formanns Sjálfstæðisflokksins, og Katrínar Jakobsdóttur, formanns Vinstri grænna. Rætt er við Guðmund Jónsson, prófessor í sagnfræði við Háskóla Íslands, um það sem er líkt með Nýsköpunarstjórninni og ríkisstjórninni sem nú er frá og Friðjón Friðjónsson, borgarfulltrúa Sjálfstæðisflokksins, sem hefur unnið með bæði Bjarna og Katrínu.

Í þessum þætti fjöllum við um hvers vegna þekktur geðlæknir var sviptur starfsleyfi sínu í fyrra. Læknirinn segist hafa verið blekktur til að skrifa uppá sterk lyf fyrir látna konu. Stofunótur og gögn frá lækninum hafa vakið upp grunsemdir rannsakenda.

Einn afdrifaríkasti atburðurinn í aðdraganda stjórnarslitanna var landsfundur VG fyrir rúmri viku. Á fundinum var samþykkt tillaga um að slíta stjórnarsamstarfinu næsta vor. Bjarni Benediktsson forsætisráðherra vissi því að dagar ríkisstjórnarinnar væru taldir og ákvað að slíta samstarfinu sjálfur eftir þetta. VG hafði þrjá kosti í stöðunni og valdi þennan. Í þættinum í dag er rætt við tvo meðlimi í fulltrúaráði VG um þessa atburðarás, stjórnarsamstarfið og framtíð flokksins. Þetta eru þær Álfheiður Ingadóttir, fyrrveandi þingmaður og ráðherra, og Steinunn Rögnvaldsdóttir, sem var formaður ungliðahreyfingar flokksins á sínum. Steinunn hætti í flokknum vegna samstarfsins við Sjálfstæðisflokkinn á sínum tíma en skráði sig aftur í hann fyrir skömmu. Hún lýsir því af hverju hún gerði þetta.

Ástríður Jóhannesdóttir framkvæmdastjóri landskjörstjórnar var stödd í Kringlunni þegar Bjarni Benediktsson sleit ríkisstjórnarsamstarfinu í beinni útsendingu í gær. Við þær aðstæður hóf hún að hringja fyrstu símtölin um hvernig best sé að undirbúa kosningar. Í þessum þætti heyrum við af fyrstu verkum landskjörstjórnar, að hverju þarf að huga og hvað sé mesti höfuðverkurinn. Þóra Tómasdóttir ræddi við hana og Kristínu Edwald formann landskjörstjórnar.

Lettarnir Sandris Slogis og Egils Baldonis unnu hjá starfsmannaleigunni Norbygg hér á landi. Báðir lentu í erfiðleikum sem tengjast þessari vinnu þeirra fyrir Norbygg. Þessi starfsmannaleiga er skráð í Hveragerði á Suðurlandi og er í eigu lettneskrar konu sem heitir Ilona Osmana. Málefni starfsmannaleigna hafa mikið verið í umræðunni síðustu vikurnar eftir að fréttaskýringaþátturinn Kveikur fjallaði um þær í lok september. Í þættinum voru meðal annars birt viðtöl við Sandris og Egils um reynslu þeirra af að vinna á starfsmannaleigu á Íslandi. Þessi starfsmannaleiga er Norbygg. Í samtali við Þetta helst segir Ilona Osmana að flestir starfsmenn Norbygg séu ánægðir í vinnunni. Hún segir að fyrirtækið hafi fengið viðurkenningu sem framúrskarandi fyrirtæki, sé með jafnlaunavottun og átta ára rekstrarsögu. Illona segir að staða fyrirtækisins væri ekki svona góð ef það myndi koma illa fram við starfsfólk. Rætt er við Þórhildi Sunnu Ævarsdóttur, þingkonu Pírata, Halldóru Sigríði Sveinsdóttur, formann Stéttarfélagsins Bárunnar á Selfossi, og Illona Osmana í þættinum.

Miðflokkurinn mælist nú með næstum því jafn mikið fylgi og allir ríkisstjórnarflokkarnir til samans. Það er óhætt að segja að það sé létt yfir fólkinu í flokknum í þessum svakalega meðbyr. Þetta helst fylgdi þingmanninum Bergþóri Ólasyni eftir brot úr degi og fékk nasaþef af stemningunni í flokknum fyrir mikilvægan fund hans um helgina.